فرايند اجتماعي شدن سازه‌اي گسترده و مهم در روانشناسي است كه فرد از دوران كودكي تا پيري با آن سر و كار دارد. كودك اولين فردي را كه مي‌شناسد و ارتباط برقرار مي‌كند، مادر است. سپس هرچه كه كودك بزرگ‌تر مي‌شود افراد و اعضاي مهم ديگر را خواهد شناخت. بنابراين خانواده اولين اجتماعي مي‌شود كه كودك با آن‌ها ارتباط برقرار مي‌كند. با توجه به رشد و ارتباطات كودك با محيط بيرون، كودك با نهاد‌هاي ديگر از جمله اقوام، محيط همسالان، مهد كودك، مدرسه و… آشنا مي‌شود. امروزه ارتباط با دنياي اجتماعي لازمه زندگي كردن است و بدون مهارت اجتماعي مناسب، كودك در سال‌هاي آينده با مشكلاتي مواجهه مي‌شود. همچنين عدم اجتماعي شدن كودك نيز مي‌تواند نشانه‌اي از اختلالات دوران كودكي باشد. به همين خاطر شناخت و آگاهي والدين نسبت به فرايند اجتماعي شدن فرزندشان مي‌تواند نگراني‌ها و چالش‎هاي احتمالي پيش رو را كاهش دهد.

منبع: فرايند اجتماعي شدن كودك

فرايند اجتماعي شدن كودك

نوزاد از لحظه‌اي كه متولد مي‌شود نبست به محيط پيرامونش حساس است و واكنش نشان مي‌دهد. در روز‌ها و ماه‌هاي اول تلاش كودك بيشتر صرف شناسايي و آگاهي از فعاليت‌ها و اعمال خودش است و نهايتا با مادرش ارتباط مي‌گيرد اما هر چقدر كه بزرگ‌تر مي‌شود نسبت به محيط بيرون از دنياي خودش كنجكاوتر مي‌شود. اين توجه كودك به محيط افراد و نوع ارتباط با اطرافيان يكي از نشانه هاي سلامت نوزاد محسوب مي‌شود. به طور معمول مي‌توان روند اجتماعي شدن كودك را شامل مراحل زير در نظر گرفت. براي آشنايي بيشتر درباره نشانه هاي سلامت نوزاد كليك كنيد.

تولد تا شش ماهگي

نوزاد از لحظه‌اي كه متولد مي‌شود تمايل به برقراري ارتباط دارد، او از لمس كردن و در آغوش گرفته شدن و نگاه كردن به چهره انسان لذت مي‌برد. هنگامي كه نوزاد يك فعاليت انجام مي‌دهد و آن فعاليت باعث جلب توجه مادرش مي‌شود، دوباره آن را تكرار مي‌كند. حتي ممكن است براي ارتباط بيشتر با مادرش حالت چهره‌اش را تقليد كند. يكي از مسائلي كه باعث جلب توجه نوزاد مي‌شود ارتباط چشمي است. در حدود سه ماهگي نوزاد تمايل بيشتري براي ارتباط برقرار كردن با محيط پيرامونش دارد و براي اولين بار شروع به لبخند زدن نسبت به چهره مادر مي‌كند كه اين لبخند زدن در اصطلاح “لبخند اجتماعي” نام دارد. به عبارتي براي اولين بار به وسيله لبخند زدن ارتباط برقرار مي‌كند.

هر چه مدت زمان بيشتري مي‌گذرد نوزاد نسبت به صداي پيرامون هم بيشتر واكنش نشان مي‌دهد و از صداهاي شاد استقبال مي‌كند و لبخند مي‌زند. همچنين نسبت به افراد غريبه‌ مهربان‌تر مي‌شود و كم كم شروع به ارتباط گرفتن مي‌كند. با اين حال در شش ماه اول زندگي، نوزاد بيشترين ارتباطش را با پدر و مادرش دارد.

فرايند اجتماعي شدن كودك | هفت تا دوازده ماهگي

در اين دوران همچنان نوزاد مشغول كشف دنياي درون خود و پيرامونش است و ارتباط زيادي با همسالان خود برقرار نمي‌كند و اگر در يك محيط يكسان قرار بگيرند هر كدام به تنهايي با خودشان بازي مي‌كنند. با اين حال نسبت به شش ماه اول ميل بيشتري براي ارتباط با همسالان خود دارند و اين تعامل را عمدتا از طريق ارتباط چشمي، غان و غون كردن و لبخند زدن برقرار مي‌كنند. با اينحال همچنان نسبت به چهره‌هاي آشنا بهتر واكنش نشان مي‌دهد و از افراد غريبه اجتناب مي‌كند. در پايان سال اول زندگي كودك دچار اضطراب جدايي مي‌شود به طوري كه از حضور افراد غريبه در كنارش مضطرب شده و ترجيح مي‌دهد در كنار افراد آشنا باشد.

سيزده تا بيست و چهار ماهگي

مهمترين ويژگي كه در اين دوران وجود دارند پر رنگ شدن اضطراب جدايي است. اضطراب جدايي در بين 10 تا 18 ماهگي به اوج خودش مي‌رسد. پس از اضطراب جدايي كودك نسبت به حضور ديگران واكنش بهتري نشان مي‌دهد. در پايان دو سالگي مهارت‌هاي اجتماعي كودك كم كم شروع به رشد مي‌كند و وارد مرحله جديدي مي‌شود و ميل بيشتري به بازي با همسالان پيدا مي‌كند. با اين حال مهارت اجتماعي شدن كودك به طور كامل رشد پيدا نكرده است به طوريكه هنوز تمايلي به تقسيم كردن اسباب‌بازي‌هايش با ديگر همسالان را ندارد.

بيست و پنج تا سي و شش ماهگي

در اين دوره كودك عليرغم اينكه با ديگران بازي مي‌كند اما همچنان خودمحور است و تمايلي به بازي دسته جمعي ندارد. از ديگر ويژگي‌هاي اين دوره اين است كه كودك فكر مي‌كند كه همه افراد، دنيا را همانند او مي‌بينند. رشد شناختي كودك در اين دوران به گونه‌اي است كه توانايي درك ديدگاه‌هاي مختلف را ندارد و از تفكرات، درك و استدلال عاجز است. براي شناخت بيشتر درباره رشد شناختي كودك كليك كنيد.

پس از 3 سالگي

بعد از سه سالگي و وارد شدن كودك در محيط‌هايي مانند مهدكودك، بازي در محيط باز با همسالان و… كم كم شروع به بازي‌هاي اجتماعي در كنار ساير همسالان مي‌كند و اجتماعي شدن كودك رو به تكامل مي‌رود.

راهكارهايي براي بهبود فرايند اجتماعي شدن كودك

بهترين عامل موثري كه مي‌تواند مهارت اجتماعي شدن را براي كودكان راحت كند ارتباط خوب با والدين است. با اين حال عواملي وجود دارد كه به فرايند اجتماعي شدن كودك كمك مي‌كند كه مي‌توان به ارتباط بيشتر با اعضاي خانواده، حضور دوستان و آشنايان، آموزش مهارت اجتماعي از طريق مشاهده و الگوسازي و ثبت نام كودك در مهدكودك يا محيط‌هاي فرهنگي اجتماعي مانند باشگاه‌ها و كلاس‌هاي آموزشي اشاره كرد. با اين حال گاهي راهكارهاي متفاوتي را امتحان مي‌كنيد اما بازهم كودكتان به سختي اجتماعي مي‌شود و يا ترجيح مي‌دهد گوشه گير باشد در اين شرايط لازم است كه با بهره بردن از مشاوره كودك به دنبال دليل اين مسئله و حل آن باشيد. گاهي اجتماعي نشدن كودك مي‌تواند نشان دهنده اختلالي از جمله اوتيسم باشد. براي اطلاع از روند دريافت مشاوره كودك كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه كودك مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني كودك از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان كلينيك تخصصي ني ني مايند تماس حاصل نماييد.

سوالات متداول

فرايند اجتماعي شدن كودك تا چه زماني ادامه دارد؟

كودك از لحظه‌اي كه متولد مي‌شود ميل به اكتشاف محيط بيرون از دنياي خودش را دارد و اين كار را به مرور زمان ياد مي‌گيرد و انجام مي‌دهد. فرايند اجتماعي شدن هيچگاه پايان ندارد و هميشه در تمام دوره‌هاي زندگي مي‌تواند حضور داشته باشد.

منبع: فرايند اجتماعي شدن كودك